Een dwarslaesie, in het dagelijks taalgebruik ook wel 'gebroken nek' of 'gebroken rug' genoemd, betekent letterlijk ‘dwars-letsel'. Bij een dwarslaesie is het ruggenmerg beschadigd geraakt. Laesie betekent ‘beschadiging’. Een wervel kan gebroken zijn of verschoven waardoor de zenuwbaan onderbroken wordt. De zenuwen kunnen dan hun prikkels niet verder naar beneden door de wervelkolom doorgeven.

Ook kleinere beschadigingen

Een dwarslaesie hoeft niet te betekenen dat het ruggenmerg geheel is doorgesneden. Ook kleinere beschadigingen van het ruggenmerg kunnen er voor zorgen dat boodschappen niet meer goed kunnen worden doorgegeven. Hierdoor kunnen de hersenen niet meer optimaal met de rest van het lichaam communiceren, waardoor er stoornissen ontstaan in motoriek (beweging) of gevoel.

Hoog en laag

Door deze beschadiging raak je vanaf de plaats van de beschadiging naar beneden toe geheel of gedeeltelijk verlamd. Bij een hoge dwarslaesie zit de beschadiging bijvoorbeeld in de nek, bij een lage dwarslaesie onder in de rug. Je verliest de controle over een deel van het lichaam. In dat deel van het lichaam verdwijnt ook geheel of gedeeltelijk het gevoel. Vaak voorkomende problemen:

•  Vaak gaat de beheersing van de blaas- en darmspieren verloren, waardoor je incontinent wordt.
•  Veel mensen krijgen last van urineweginfecties (27%)
•  Pijnklachten (61%)
•  Spasmen (69%)
•  Decubitus (doorliggen) (14%)  

Bij een 'hoge' dwarslaesie waarbij zowel armen als benen verlamd zijn, spreekt men van een tetraplegie (van het Griekse tetra wat vier betekent, vier ledematen). Bij een laesie eronder, waarbij alleen de benen verlamd zijn, van een paraplegie. Hoe hoger de dwarslaesie, hoe groter de beperkingen.

Compleet of incompleet

Een dwarslaesie kan compleet of incompleet zijn. Bij een incomplete dwarslaesie (partiële dwarslaesie) is gevoel onder de laesie op sommige plaatsen in het lichaam aanwezig, terwijl bij een complete dwarslaesie het gevoel geheel verdwenen is. De precieze locatie wordt aangegeven met een letter/cijfercombinatie die staat voor de wervel waar de onderbreking zit. De eerste tijd na het ontstaan van de dwarslaesie is er sprake van een ‘spinale shockfase’, als reactie van het lichaam op de ingrijpende gebeurtenissen. Er kunnen dan tijdelijk functies uitvallen, die later weer terugkeren. Soms herstellen functies zich dus voor een deel, maar het overblijvende functieverlies is definitief.

Vaak plotseling

In Nederland hebben ongeveer 5.000 mensen een dwarslaesie en komen er per jaar ongeveer 400 tot 500 dwarslaesies bij, waarvan ongeveer 60% een hoge dwarslaesie heeft. Er zijn twee keer zoveel mannen als vrouwen met een dwarslaesie, en de leeftijd is gemiddeld 39 jaar. Vaak ontstaat een dwarslaesie plotseling, je wordt er niet mee geboren. Het gebeurt bijvoorbeeld door:

•  Een verkeersongeluk (35%)
•  Of tijdens het sporten (15%, vooral voetbal of duiken in ondiep water)
•  Val van grote hoogte (9%)
•  Of een bedrijfsongeval (13%)

Ruggenmergletsel

De wervelkolom kan breken of verbrijzelen, waarbij delen van de wervelkolom in of tegen het ruggenmerg terechtkomen. Ruggenmergletsel als gevolg van een ongeluk wordt doorgaans 'trauma' of 'traumatisch' genoemd, het letsel is een 'traumatische laesie' van de wervelkolom. Een laesie kan verder ontstaan door:

•  Schot- of steekwonden
•  Of door een beschadiging bij een operatie

Schade aan het ruggenmerg kan echter ook geleidelijk ontstaan door een ziekte van de wervelkolom en/ of het ruggenmerg (18%), bijvoorbeeld:

•  Multiple sclerose
•  Een virusinfectie
•  Bloeding
•  Ontsteking
•  Een hernia
•  Of een tumor

Cauda equina syndroom

Cauda equina syndroom (CES) is een vrij zeldzame neurologische aandoening waarbij er vrijwel altijd sprake is van een partiële dwarslaesie (incomplete dwarslaesie). Cauda equina is Latijn voor 'paardenstaart', welke naam heel logisch is: CES is genoemd naar de bundel van de wortels van alle ruggenmergzenuwen onder de eerste lendenwervel, deze zenuwwortels waaieren uit als een paardenstaart. Als deze zenuwen bekneld raken, kunnen allerlei klachten (uitvalverschijnselen) optreden. De oorzaken kunnen bijvoorbeeld zijn:

•  Een hernia,
•  wervelfractuur,
•  tumor,
•  bestraling
•  of ontsteking etc.

Eén van de gevolgen kan zijn dat je problemen krijgt met de blaas (urine-incontinentie, moeilijk kunnen plassen) of darmen (fecale incontinentie door slechte kringspierspanning, verstopping door trage darmwerking).