Wanneer je een stoma hebt en/of ziek bent, kan goed en voldoende eten een uitdaging zijn. Toch is juist dan de juiste voeding ontzettend belangrijk. Je lichaam heeft extra energie en voedingsstoffen nodig om te herstellen, op kracht te blijven en complicaties te voorkomen. Soms lukt het niet om genoeg binnen te krijgen via gewone voeding, of verlies je teveel via je stoma, bijvoorbeeld bij een high outputstoma. Ook kun je door ziekte of behandeling snel afvallen, terwijl ondervoeding je herstel en weerstand juist flink kan ondermijnen.
Op deze pagina lees je wat je kunt doen als je moet aankomen in gewicht, welke voedingstips kunnen helpen, en wanneer bijvoeding of sondevoeding nodig kan zijn. Ook leggen we uit wat een voedingsstoma en TPV is en wat een diëtist(e) voor je kan betekenen.
Voedingstips bij ondergewicht of ondervoeding
Wanneer je lichaam extra energie en voedingsstoffen nodig heeft – bijvoorbeeld door ziekte, een operatie of een stoma – kan het helpen om je eetpatroon aan te passen. Hieronder vind je praktische tips:
Algemene tips:
- Eet minstens drie hoofdmaaltijden per dag – of verdeel dit over vijf tot zeven kleine eetmomenten.
- Probeer regelmatig iets te eten, ook als je geen trek hebt.
- Eet iets voor het slapengaan, zodat je ook ’s nachts energie vasthoudt.
- Drink niet vlak voor de maaltijd – dit vult je maag, waardoor je minder eet.
- Let op bij een ileostoma: Je lichaam neemt niet altijd alle voedingsstoffen op, omdat een deel ervan via het stomazakje het lichaam weer verlaat. Vooral bij een dunne of waterige output verlies je meer voedingsstoffen. Is de output meer brijig of dikker, dan wordt er meestal meer opgenomen. Daarom kun je bij een ileostoma niet blind vertrouwen op het aantal calorieën dat je eet. Het is slimmer om je gewicht goed in de gaten te houden en op die manier te bepalen of je genoeg binnenkrijgt.
Kies voor energierijke voeding
- Ga voor producten die veel calorieën en voedingsstoffen leveren in kleine porties.
- Vermijd producten met "light", "0% vet" of zoetstoffen – deze leveren weinig tot geen energie.
Praktische eet- en drinktips
- Neem tussendoortjes zoals noten, kaas, avocado, energierepen of volle yoghurt.
- Heb je zin in soep bij de lunch? Neem het ná je boterhammen in plaats van ervoor.
- Zorg voor variatie in smaak, kleur, temperatuur en structuur om het aantrekkelijk te houden.
- Eet in een rustige omgeving en neem de tijd. Stress beïnvloedt je eetlust negatief.
Voorbeelden van energierijke voeding
Hieronder enkele voorbeelden van producten en toevoegingen die je kunnen helpen om meer energie binnen te krijgen:
Zuivel & vetten
- Volle melk, volle yoghurt of vla
- Volvette kaas (zoals 48+)
- Ongeklopte slagroom, crème fraîche, zure room
- Boter of margarine (bijv. door groente of op brood)
Vleeswaren & eiwitbronnen
- Vettere vleeswaren zoals leverworst, salami, paté
- Eieren (gebakken of gekookt)
- Pindakaas of notenpasta
Broodbeleg & extra's
- Suikerrijk beleg zoals jam, honing of chocoladepasta
- Banaan, avocado of noten op brood
- Limonadesiroop of suiker in pap of yoghurt
Dranken
- Vruchtensap, melk of sportdrank in plaats van water
⚠️ Let op met vruchtensap bij een ileostoma – dit kan een high output veroorzaken. - Vermijd water als enige drank: het vult maar levert geen energie
Bijvoeding: extra ondersteuning als eten lastig is
Soms lukt het niet om voldoende te eten of raak je snel gewicht kwijt door ziekte of een operatie. In dat geval kan medische drinkvoeding (bijvoeding) helpen om tekorten aan te vullen. Bijvoeding bevat belangrijke voedingsstoffen zoals energie, eiwitten, vetten, vitamines en mineralen. Deze kan als aanvulling op je gewone voeding gebruikt worden, of in sommige situaties (tijdelijk) een deel ervan vervangen.
Wanneer is bijvoeding nodig?
- Als je snel afvalt of weinig energie hebt
- Als je weinig eetlust hebt door ziekte of behandeling
- Als je je lichaam extra wil versterken vóór een operatie
- Als er sprake is van ondervoeding of een risico daarop
👉 Overleg altijd met een diëtist(e) om te kijken wat in jouw situatie het beste past.
Soorten medische drinkvoeding
Er bestaan verschillende vormen van bijvoeding – in smaak, samenstelling en structuur. Wat het beste bij je past, hangt af van je behoefte en hoe goed je het verdraagt.
Basisvormen
- Op melkbasis (bijv. vanille, aardbei)
- Op yoghurtbasis (friszuur, makkelijker te drinken)
- Op sap- of limonadebasis (lichter en verfrissend)
Verrijkte varianten
- Energieverrijkt: extra calorieën in kleine porties
- Eiwitverrijkt: ondersteunt spierbehoud en herstel
- Vezelverrijkt: bevordert een goede darmwerking
- Lactosevrij: geschikt voor wie geen lactose verdraagt
- EPA-verrijkt: bevat visolie met omega-3 vetzuren
Andere vormen
- Vruchtenmoes, desserts of verrijkte soepjes
- Poedervorm die je kunt mengen met gewone voeding (let op: niet altijd vergoed)
Hoe gebruik je drinkvoeding?
- 2 tot 3 flesjes per dag als aanvulling op je gewone voeding kan al verschil maken binnen 6 tot 12 weken.
- Bij volledige vervanging van voeding zijn er 6 tot 7 flesjes per dag nodig.
- Je diëtist(e) kan een smaakpakket aanvragen, zodat je zelf kunt uitproberen wat je lekker en verdraagbaar vindt.
- Drinkvoeding wordt, als het medisch nodig is, vergoed door je zorgverzekeraar (na voorschrift van een diëtist of arts).
Receptideeën met drinkvoeding? Kijk op de websites van Mediq, Sorgente en Nutricia.
Sondevoeding: als eten echt niet lukt
Soms is het (tijdelijk) niet mogelijk om via de mond voldoende voeding binnen te krijgen. In dat geval kan sondevoeding uitkomst bieden.
Wat is sondevoeding?
- Vloeibare voeding die via een dun slangetje rechtstreeks in je maag of dunne darm loopt.
- Het slangetje gaat via je neus (tijdelijk) of via een voedingsstoma (langdurig).
- Sondevoeding kan je volledige voeding vervangen, of alleen aanvullen wat je tekortkomt.
Je arts of diëtist bepaalt welke soort en hoeveel sondevoeding je nodig hebt.
Voedingsstoma en TPV (totale parenterale voeding)
Als je langdurig of permanent sondevoeding nodig hebt, is een slangetje via de neus niet handig. Dan kan gekozen worden voor een van deze opties:
Voedingsstoma (PEG, PEJ of jejunostoma)
- Een slangetje dat via de buikwand direct in de maag of dunne darm uitkomt.
- Wordt aangesloten op een voedingspomp, vaak draagbaar in een rugzakje.
- Geschikt voor langdurig gebruik en makkelijk in te passen in je dagelijks leven.
TPV (Totale Parenterale Voeding)
- Voeding die via een infuus direct in de bloedbaan wordt toegediend.
- Wordt aangesloten op een pomp, zak hangt aan een infuuspaal of draagbaar in een rugzakje (zie foto).
- Wordt alleen gebruikt als het maag-darmkanaal helemaal niet meer gebruikt kan worden.
Meer informatie? Bezoek onze website: Gastro-maatjes
De rol van de diëtist(e)
Een diëtist(e) is er om jou te helpen bij het vinden van een voedingspatroon dat past bij jouw lichaam, behandeling en wensen.
Wat kan een diëtist voor je doen?
- Bekijkt of je voeding goed is samengesteld
- Geeft advies bij ondervoeding, aankomen of afvallen
- Helpt bij klachten zoals diarree, en verstopping
- Adviseert over extra zouten, kalium of ijzer
- Geeft tips over vochtinname en voedingsaanpassingen bij een stoma
Je kunt een diëtist(e) vinden via:
- Het ziekenhuis (bij je stomazorg)
- De thuiszorg
- Een eigen praktijk bij jou in de buurt
📌 Wist je dat schommelingen in gewicht ook invloed kunnen hebben op de pasvorm van je stomamateriaal en zo lekkages kunnen veroorzaken?
