Als iemand in je omgeving ziek is

Als iemand in je omgeving ziek is

Vaak is iemand die een stoma krijgt erg ziek. Als je in je omgeving met een zieke geconfronteerd wordt, kan dat best verwarrend zijn. Hoe ga je daarmee om? Sommige mensen hebben moeite om de juiste vorm te vinden voor hun medeleven. Ze schieten erin door, of trekken zich juist terug. Als naaste moet je erachter komen wat je het beste kunt doen of zeggen. Dit verschilt per persoon, want ieder mens is uniek en reageert weer anders op verdriet en emoties die bij ziekte om de hoek komen kijken.

Maar er zijn wel een aantal dingen waar je rekening mee kunt houden:

Wat zeg je?

•   Veel mensen voelen zich vaak ongemakkelijk en weten niet wat ze tegen een ziek persoon moeten zeggen. Je wilt zo iemand gerust stellen en dan worden er soms dingen gezegd als: "het komt wel goed". Dit kan bij de zieke hard aankomen: die voelt zich op dat moment monddood gemaakt, alsof die aan het zeuren is.
•  Zeg liever iets als "ik weet niet wat ik moet zeggen, maar ik denk wel veel aan je" of geef eerlijk toe dat je ook bang en bezorgd bent. Dit geeft ruimte om erover te praten.
•  Vaak is luisteren alleen al heel belangrijk. Laat de ander praten en zijn gevoelens uiten, al ken je het verhaal al.
•  Probeer aan te sluiten op de gevoelens van de zieke. Als hij of zij de situatie erg zwaar inziet, probeer dan niet goedbedoeld optimistisch te zijn en neem de persoon daarin serieus.
•  Wees voorzichtig met geruststellen, je weet nooit hoe het verder zal verlopen.
•  Maar maak de situatie ook niet dramatischer dan hij al is, door bijvoorbeeld bergen cadeaus en aandacht.
•  Blijf ook jezelf. Doe niet ineens opgewekt, druk of overdreven lief in het bijzijn van de zieke.

Neem initiatief zonder opdringerig te zijn

•   Sommige zieken stoten in hun verdriet, woede en andere emoties de meest dierbare vrienden of naasten af. Denk niet: "ik zal hem of haar met rust laten". Blijf diegene uitnodigen, opzoeken, maar dring je ook weer niet op.
•  Vraag aan de zieke of hij of zij het prettig vindt als je op een afgesproken tijd komt, of dat je spontaan langs mag komen.
•  Laat blijken dat je er bent en zorg dat de persoon niet om hulp hoeft te vragen.
•  Vraag bijvoorbeeld of hij of zij het fijn vindt als je meegaat naar het ziekenhuis.
•  Neem initiatief zonder opdringerig te zijn. 

Timing is belangrijk

•   Timing is belangrijk: probeer aan te voelen wanneer het een goed moment is om te praten, of om juist afleiding te zoeken.
•  Als praten te moeilijk is, ga dan samen iets leuks doen.
•  Wat soms ook goed werkt, is praktische hulp aanbieden, natuurlijk afhankelijk van je relatie tot de zieke. Vraag gewoon waar er behoefte aan is en bied concrete hulp aan. Al gaat het soms om iets simpels als de hond uitlaten of een klusje doen in huis, het kan voor de zieke heel veel betekenen.
•  Houd er wel rekening mee dat een zieke, vooral in het begin, veel moeite kan hebben met hulp vragen doordat hij of zij ineens (tijdelijk) een stuk afhankelijker is geworden.
•  Neem dus niet ongevraagd de regie over; dingen zelf regelen kan ook voor afleiding zorgen en zelfvertrouwen geven.
•  En niets doen kan ook een hele goede vorm van helpen zijn. Soms helpt alleen je aanwezigheid.

Wees eerlijk

•   Als je moeite hebt om op bezoek te komen, verzin dan geen smoesjes als "ik heb het zo druk", maar geef het eerlijk aan. Smoezen zijn veel pijnlijker dan het eerlijk aangeven.
•  Beloof ook alleen dingen die je na kunt komen.
•  En als je op bezoek gaat, doe dit dan onbevangen. Verzin niet van tevoren in je hoofd allerlei dingen die je wilt zeggen, laat het afhangen van de situatie.
•  Voor een zieke is het heel moeilijk om te merken dat mensen je gaan ontwijken. Als je dit bij jezelf merkt is het heel goed om een mailtje, kaartje of sms'je te sturen en daarin te schrijven dat je niet weet wat te zeggen, maar wel aan hem of haar denkt.

Kaartje, sms of e-mail zijn erg geschikt

•   Een kaartje, sms of email zijn heel geschikt om contact te hebben en te onderhouden met de zieke. De zieke kan zo zelf beslissen wanneer het hem of haar uitkomt te reageren.
•  Informeer als je belt ook of het gelegen komt en wees niet teleurgesteld als dat inderdaad niet het geval is.
•  Dingen als "als je me nodig hebt, kun je altijd bellen", zijn erg vrijblijvend en nodigt niet uit tot bellen. Mensen die zich ziek voelen zijn vaak niet in staat keuzes te maken, zelfs bij heel eenvoudige dingen.

Troosten

•   Om iemand te troosten is het de kunst om in woord en gebaar aan te sluiten op de beleving van degene die verdriet heeft. Op die manier kun je troost geven en de ander het gevoel geven dat hij of zij niet alleen is.
•  Het verdriet gaat hiervan niet over, maar het besef dat er iemand bij je is en die je begrijpt, kan erg goed doen. Troost is samen delen en liefdevolle aandacht, zoals een schouder om op uit te huilen.
•  Troost kan rust brengen in emotionele onrust en kan helpen de realiteit beter te aanvaarden.

Een lach en een traan

•   Een lach en een traan liggen dicht bij elkaar en mogen er beide zijn.
•  Humor kan iemand die ziek is goed doen, maar gebruik het wel gepast.

Geen eenzijdig contact

•   Als je ziek bent, kan het een prettige afleiding zijn om over iets anders te praten, of het nu een moeilijk probleem is of iets gezelligs.
•  Een ziekenbezoek hoeft geen eenzijdig contact te zijn. Als je zelf met iets zit, hoe klein ook, probeer het dan niet te verbergen. Veel mensen hebben zoiets van: "ja, maar dat van hem/haar is veel erger". Leed valt niet te vergelijken. Door niet te beginnen over wat jou bezighoudt, denk je voor de ander en dat is in zekere zin respectloos.
•  Als het voor de zieke wel te veel is, vertrouw er dan op dat die het zelf wel aan zal geven. Of vraag er meteen naar.

Toon medeleven, geen medelijden

•   Probeer dus te voorkomen dat je voor een ander gaat denken. Een ziek persoon is al de controle over zijn of haar eigen lichaam kwijt, en dan raakt diegene dat laatste stukje controle ook nog kwijt.
•  Toon medeleven, en geen medelijden.
•  Vermijd dus ook opmerkingen al "ik vind het zo erg voor je" en "waarom moet jóu dit nu overkomen?". Zo geef je het gevoel de persoon zielig te vinden.
•  Laat vooral voelen dat je hem of haar begrijpt.

Hoe gaat het met je?

•   De vraag "Hoe gaat het met je?", is een lastige. Als je ziek bent, zal dit vaak een negatief antwoord zijn en voor de zieke niet leuk te beantwoorden. Vraag daarom hoe diegene zich vandaag voelt. Zo kan de zieke aangeven hoe het op dat moment gaat en zeggen wat er écht in hem of haar omgaat.

Ga niet vergelijken

•   Probeer de klachten van de zieke niet teveel te vergelijken met klachten die jij zelf ook wel eens hebt gehad of herkent van een ander. Als je ziek bent staan die klachten zo centraal in je leven dat als een gezond persoon roept die klachten ook te hebben (gehad), het als een miskenning van het probleem van de zieke voelt.
•  Opmerkingen als "ik weet precies hoe je je voelt", of "ik ken iemand die hetzelfde heeft en daarmee gaat het inmiddels hartstikke goed (of juist niet...)" kun je beter niet doen. Je bent dan niet met de zieke bezig, maar met jezelf.
•  Al kan het soms opbeurend werken om voorbeelden te geven van mensen die je kent en waarbij het goed is afgelopen. Dus positieve voorbeelden en niet de negatieve! 

Maak complimentjes

•   Probeer ook geen opmerkingen te maken als "wat ben jij dik geworden" of "wat zie jij er slecht uit". Een zieke voelt zich al anders dan anderen, het is dan niet fijn als je nog meer op de tegenslagen wordt gewezen.
•  Probeer eerder te prijzen wat wel goed gaat: "wat zit je haar mooi" of "wat heb je een mooie trui aan". Maak complimentjes.
•  Maar zeg ook weer geen dingen als "maar je ziet er toch goed uit?!". Een zieke wil graag het gevoel hebben dat hij of zij serieus genomen wordt.
•  Geef ook geen meningen over een behandeling of behandelend arts en probeer geen oplossingen aan te dragen of adviezen te geven.

Probeer het onderwerp ziekte niet te ontwijken

•   Probeer het onderwerp ziekte niet te ontwijken, maar probeer erachter te komen of de ander erover wil praten of niet.
•  Laat aan de zieke weten dat als hij of zij er behoefte aan heeft, diegene altijd bij je terecht kan.
•  Maar probeer je ook niet op te dringen.
•  Een normaal menselijk verschijnsel is dat we mensen in nood willen helpen. Dit houdt meestal in dat we willen handelen. Maar doen kan ook nalaten zijn: iemand met rust laten of niet meteen proberen dingen over te nemen.

Verhoudingen kunnen veranderen

•   Door een gebeurtenis als een ziekte kunnen verhoudingen tussen mensen veranderen. Een relatie kan hechter worden, maar ook (tijdelijk) wat meer naar de achtergrond verschuiven.
•  Onthoud ook dat een ziekte vaak vermoeidheid met zich meebrengt, waardoor het voor de zieke moeilijk is actief en attent te zijn. Verwacht dus zeker in het begin geen dankbaarheid voor je hulp of aandacht.

Maak toekomstplannen

•   Maak plannen voor de toekomst en stel bijvoorbeeld een leuk weekendje weg in het vooruitzicht voor als alle ellende achter de rug is. Hiermee laat je merken dat je er vanuit gaat dat het allemaal weer goed komt en dit geeft moed.
•  Zeg alleen niet: "alles komt goed, ik weet het zeker", want dit weet je helemaal niet. Het kan een erg pijnlijke dooddoener zijn.

Vergeet ook de omgeving niet

•   Ben je ervan bewust dat tijdens een ziekenhuisperiode een sms'je, kaartje, belletje of bezoek vaak bijzonder op prijs wordt gesteld.
•  En vergeet ook vooral niet de partner, familie en vrienden van de zieke aandacht te geven!

Als iemand in je omgeving een stoma heeft gekregen

•  Het is heel begrijpelijk dat je bang bent om iemand te kwetsen en daardoor niet snel vragen durft te stellen over de stoma. Maar je kwetst iemand juist meer als je diegene ontwijkt. Als je net een stoma hebt gekregen voel je je over veel dingen onzeker, en als mensen je dan ook nog beginnen te ontwijken, wordt dat alleen maar erger.

Geef de ruimte en toon belangstelling

•  Als je de stomadrager wilt helpen om de stoma te kunnen accepteren, kun je hem of haar het beste net zo behandelen als voor de operatie.
•  Vraag diegene niet meteen het hemd van het lijf, maar wees wel geïnteresseerd en luister.
•  Geef diegene de ruimte om zijn of haar draai in het leven weer te vinden.
•  Blijf belangstelling tonen, ook nu de operatie voorbij is.

Lees hier de ervaringen van de omgeving van een stomadrager, zoals dochter, zus en partner van.

 Mede gebruik gemaakt van de folder "Wat zal ik zeggen, hoe kan ik helpen?" van IKCnet